woensdag 12 augustus 2020
Het lijkt me geen kwaad kunnen om in deze tijd van viruswaanzinwaarheid of climategate weer eens wat beter te bekijken wat wetenschap nu eigenlijk is en wat het beoogt. Niet dat dit nou moeilijk zelf uit te vinden is, ook Wikipedia wijdt er aardige teksten aan, maar ik zal toch een eigen poging wagen.
In de basis probeert wetenschap de dieper liggende verbanden te ontdekken waardoor iets rationeel is te verklaren. Het begint met een theorie daarover die tot een onderzoeksvraag leidt en daarmee tot een onderzoeksopzet om die verklaring te zoeken, ondersteund door empirische gegevens uit experimenten, bronnenonderzoek, veldonderzoek of wat voor toegestane manieren ook volgens richtlijnen die objectiviteit hierbij zo veel als mogelijk garanderen. Dit alles om zo nauwkeurig mogelijke beschrijvingen van die verbanden te kunnen maken die navolgbaar en toetsbaar zijn voor iedereen.
Dit is vaak lastiger dan men denkt. Dat een theorie in de praktijk lijkt te kloppen is bijvoorbeeld bepaald geen automatisch bewijs. Er kan een hoge correlatie zijn, maar geen enkele causaliteit[1]. Lastig punt is ook dat je in de echte wetenschap nooit iets zeker weet. Je kunt hooguit proberen om zo goed mogelijk, controleerbaar en reproduceerbaar aan te geven waarom iets zo zou kunnen zijn. Je stelt je ook altijd open op naar een mogelijke weerlegging van de bevindingen. Ook de voorspellingen die je met je onderzoeksuitkomsten kunt doen lenen zich voor een weerlegging via falsificatie[2]. Aantonen dat iets toch niet lijkt te kloppen is dan ook onderdeel van het normale wetenschappelijk proces en daarmee echt geen al te opgewonden reacties waard, laat staan dat je gaat dagvaarden[3].
Alles gebeurt zo open mogelijk en daarom geef je ook zelf zo veel als mogelijk aan welke beperkingen er zijn aan de geldigheid van je veronderstellingen, de gebruikte methoden en de bereikte resultaten. Er hoort bij echte wetenschap een hoog zelfkritisch vermogen. Daarmee heb je het hoofdargument tegen pseudowetenschappers te pakken, die weten meestal alles helemaal zeker[4].
Anderen moeten het onderzoek ook echt kunnen controleren en overdoen, vandaar dat reproduceerbaarheid zo essentieel is. Uitkomsten worden ook zo veel als mogelijk gepubliceerd na een beoordeling door andere deskundige wetenschappers. Peer review is daarmee ook heel essentieel[5]. Ook presentaties op wetenschappelijke congressen zijn belangrijk voor de doorwerking en de verdere verdieping van de tot dan bereikte resultaten.
Dit alles maakt dat wetenschap zichzelf zuivert en tegelijk voortbouwt op wat wel overeind lijkt te blijven. Daar kunnen anderen dan ook mee verder gaan, uiteraard met volledige bronvermelding en zonder plagiaat te plegen.
Wetenschap probeert door al deze voorwaarden zonder ideologie of dogma zo objectief mogelijk te werken. Uiteraard gaat er ook wel eens wat mis, maar een belangrijk punt is ook dat wetenschap daarover in principe open bericht, hoewel hier ongetwijfeld nog wel wat te winnen valt[6].
Vaak leidt het tot grote verontwaardiging bij mensen die alternatieve theorieën aanhangen, maar het is toch echt de bedoeling dat mislukkingen en fouten bekend worden en er is in principe ook niets raars aan. En ja, soms is er wel sprake van fraude[7], maar het hele systeem is bedoeld om dat er wel zoveel mogelijk uit te halen.
Die zelfreiniging is nou net het grote onderscheid met veel voorkomende pseudowetenschap, zeker op sociale media[8]. Vaak is die vooral gericht op het blijven bevestigen van het eigen gelijk, worden slecht controleerbare bronnen gebruikt, zijn onderzoeksgroepen te klein laat staan dat er goede controlegroepen zijn[9] en wordt verrassend vaak niet alleen causaliteit en correlatie door elkaar gehaald, maar ook betrouwbaarheid en validiteit[10].
Maar ja, het valt me op dat harde kritiek op wetenschappelijk breed gedragen onderzoeksconclusies zoals bij Covid-19, vaccins of klimaat vaak komt van mensen die of niet eens wetenschapper zijn of voor dat wetenschapsonderdeel niet zijn opgeleid en daar ook niet in werkzaam[11].
Dat is toch wel heel raar eigenlijk. Je vertrouwt de beoordeling van een hartoperatie toch ook niet toe aan de tandarts, hoe kundig die persoon als zodanig ook is opgeleid?
[1]https://www.trouw.nl/nieuws/oorzaak-en-gevolg-is-het-de-haan-die-de-zon-oproept~bc796683/
[2]https://www.uu.nl/wetfilos/bijsluiter/popperenfalsificatie.html
[3]https://viruswaarheid.nl/dagvaarding-rivm/
[4]http://wetenschapenpseudowetenschap.blogspot.com/p/pagina-4.html
[5]https://www.elsevier.com/reviewers/what-is-peer-review
[6]https://universonline.nl/2017/12/04/wetenschappers-maken-ook-fouten
[7]https://www.eoswetenschap.eu/tag/wetenschapsfraude
[8]https://frieschdagblad.nl/2019/8/12/hoe-pseudowetenschap-sociale-media-overneemt?
[9]https://www.greelane.com/nl/science-tech-math/wetenschap/what-is-a-control-group-606107/
[10]https://deafstudeerconsultant.nl/afstudeertips/onderzoeksmethoden/validiteit-en-betrouwbaarheid/
[11]https://climatefeedback.org/claimreview/letter-to-un-was-not-signed-by-500-experts-on-climate-science-breitbart/
helder opgebouwd betoog, waar en controleerbaar