woensdag 1 juli 2020
Twee jaar geleden schreef ik een column die deels ging over vrouwenemancipatie[1]. Ik gaf toen aan dat er nu zeker veel meer gelijkheid is tussen mannen en vrouwen dan toen ik geboren werd. Met name de arbeidsparticipatie is onvergelijkbaar veel beter. Zo werkte nog geen twintig procent van alle vrouwen in 1960 en onder gehuwde vrouwen was dat zelfs maar zo’n zes procent[2].
Dat is nu wel anders. Er is in Nederland nog wel verschil in nettoarbeidsparticipatie tussen mannen en vrouwen, maar dat blijft slinken. Gemiddeld werkt nu tweederde van de vrouwen en bijna driekwart van de mannen volgens cijfers van het CBS[3]. Die laten ook zien dat de afgelopen jaren de toename in arbeidsparticipatie telkens iets sterker was bij vrouwen dan bij mannen. Maar we zijn er nog niet. Terecht is er nog een hele discussie over de kansen voor vrouwen op de arbeidsmarkt.
Het woord emancipatie komt uit het latijn, waar emancipatio de rechtshandeling in het Romeinse Rijk volgens de Twaalftafelenwet betrof, waarbij de vaderlijke macht over zonen, dochters en kleinzonen naar zijn zonen toeging[4]. Letterlijk betekent het “uit handen nemen”.
Hoewel de wet oorspronkelijk bedoeld was om kinderen te beschermen tegen willekeurige verkoop of verpanden van familiebezit door de pater familias, zou deze later gebruikt worden als een middel om een zoon sui iuris te maken (eigenrechtig). Dit was belangrijk als men bijvoorbeeld aan een politieke carrière wilde beginnen, omdat de pater familias anders over zijn volwassen zonen nog van alles te zeggen had.
In onze geschiedschrijving duikt het woord emancipatie op bij de slavenemancipatie[5]; de afschaffing van de slavernij. Wat betreft Suriname en de Nederlandse Antillen was dat op 1 juli 1863, vandaar Keti Koti op deze dag. Om een directe leegloop van de plantages te voorkomen, werden de plantageslaven nog wel onder ‘Staatstoezicht’ gesteld. Zij kregen formeel wel de status van (betaalde) arbeidskracht, maar waren nog tien jaar verplicht op de plantages te blijven werken. Met de invoer van Brits-Indische contractarbeiders vanaf 1873 kwam aan die situatie een einde[6] en geldt dit jaar als echt eindjaar van de slavernij. Daarmee was overigens gelijkwaardigheid nog lang niet geregeld, maar dat is weer eens een andere column waard.
Terug naar de mate van emancipatie van vrouwen nu op de arbeidsmarkt. Daar zijn nog vaak grote verschillen in volgens een onderzoek in 187 landen door de Wereldbank[7]. Wel hebben België, Denemarken, Frankrijk, Letland, Luxemburg of Zweden gendergelijkheid verankerd in wetten die van invloed zijn op het werk. Nederland staat in dit onderzoek op de twintigste plaats en Saoedi-Arabië scoort veruit het slechtst.
Nu is het maar wat je onderzoekt, want zo scoort Frankrijk tegelijk ook erg hoog in het aantal vrouwen dat door hun partner wordt vermoord[8]. Maar een blik op de glass-ceiling index van The Economist stemt ook niet vrolijk. Deze toonaangevende Britse krant keek naar zaken als inkomensverschillen, het percentage vrouwen in topfuncties en de kosten van kinderopvang. Van de 29 onderzochte landen staat Nederland op een 25ste plek, onder het OESO-gemiddelde[9]. Ook in salaris blijven vrouwen nog altijd achter[10].
We willen het zo graag goed doen, toch lukt het dus maar moeilijk. Dat komt ook zeker omdat ons echte gedrag, zonder dat we het doorhebben, sterk bepaald wordt door hoe we hebben ‘geleerd’ naar anderen en onszelf te kijken. NRC-columnist Maxim, voorheen Marjolijn, Februari omschreef het zo tijdens haar geslachtsverandering van vrouw naar man[11]: ‘Op straat moet ik eraan wennen meer ruimte in te nemen. Ik was gewend opzij te gaan, zoals vrouwen onbewust doen in de apenhiërarchie waarin we leven.’
Zodra we iemands geslacht (of etniciteit) kennen, worden allerlei impliciete vooroordelen geactiveerd. We hebben het vaak niet eens door, en het is onze bedoeling ook niet, maar het belemmerende effect is er niet minder om.
Wees daar maar eens wat meer bewust van, zeker als witte man, en doe (nog) wat vaker een stapje opzij.
[1]https://petersvisser.nl/2018/07/11/vrouwenemancipatie-voltooid/
[2]https://www.dbnl.org/tekst/lang048vrou01_01/lang048vrou01_01_0004.php
[3]https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2019/03/verschil-arbeidsdeelname-mannen-en-vrouwen-weer-kleiner
[4]https://www.ensie.nl/betekenis/emancipatio
[5]http://www.gahetna.nl/archievenoverzicht/pdf/NL-HaNA_2.10.32.ead.pdf
[6]https://www.slavernijenjij.nl/na-de-slavernij/
[7]https://wbl.worldbank.org/#
[8]https://www.ad.nl/buitenland/elke-twee-dagen-doodt-een-man-zijn-vrouw-in-frankrijk~ae7595d0/
[9]https://www.economist.com/graphic-detail/2019/03/08/the-glass-ceiling-index
[10]https://www.volkskrant.nl/kijkverder/v/2019/de-loonkloof-waarom-vrouwen-nog-steeds-minder-verdienen-dan-mannen/
[11]https://www.trouw.nl/nieuws/maxim-februari-ik-ben-benieuwd-wat-voor-schrijver-ik-word~beb420b1/
Geef een reactie