COVID-19, een poging tot een tussentijdse evaluatie

maandag 15 juni 2020

Op 11 februari[1] vroeg ik mij af of het heel erg gaat worden met het nieuwe coronavirus, toen net COVID-19 genoemd. Dit was toen nog moeilijk te zeggen, “maar het zou heel goed kunnen”, schatte ik in. “De tijd zal het moeten leren,” zo sloot ik mijn column toen af.
Nou dan heeft de tijd ons ook wel iets geleerd en het lijkt me goed om dat eens op een rij te zetten. Opvallend genoeg wilden de coalitiepartijen eerst geen tussentijdse evaluatie[2], terwijl je daar toch goed van zou kunnen leren voor de verwachte tweede golf[3]. Nu we duidelijk uit de lockdown komen, heb ik er wel behoefte aan, dus doe ik zelf maar een poging.

Om te beginnen leidt een ernstige besmetting met COVID-19 tot een behoorlijk zware ziekte die niet te vergelijken is met griep[4]. Het is ook dodelijker dan griep, de geregistreerde cijfers geven nu 5% overlijdensrisico[5]. Uiteraard is dat geflatteerd, want de niet-geregistreerde gevallen zitten daar niet bij. Maar aangezien het testen op antistoffen toch niet heel hoge besmettingscijfers laat zien[6], zal die overschatting meevallen. De besmettelijkheid (de R-waarde) was aan het begin ook veel hoger dan bij een griep[7]. En zelfs het mild krijgen van corona is verre van een pretje[8].
Er lijken duidelijk vergelijkbare risicofactoren met griep. Allereerst leefstijl en overgewicht[9] maar ook leeftijd. Pas voor de mensen vanaf de tweede helft veertig begint het overlijdensrisico wat op te lopen en zeker zeventigers, tachtigers en negentigers lopen hele grote risico’s[10]. In genoemde verwijzing zie je ook dat wellicht daarom bij de 80-plussers in twee derde van de gevallen niet meer voor een ziekenhuisopname gekozen wordt door artsen en de patiënt of familieleden.

Al met al werd het dus wel snel veel erger en zeker in het begin weet je niet precies wat er tegen te doen. Ook leken we toch niet echt goed voorbereid, het gedoe rond de scholen wel of niet open, of mondkapjes nu wel of niet helpen (ze waren er in ieder geval niet) en moeten we nu wel of niet veel testen (die er ook niet waren) liet dat zien. Er kwam dus ook terechte kritiek[11]. Stilleggen van het vliegverkeer en het reizen en een verder goed werkende lockdown met social distancing blijken dan de enige ingreep op de crisis. Italië[12] en Spanje[13] gingen in Europa voorop om te laten zien dat je dit niet moet uitstellen, want dat leidde daar snel tot hele hoge sterftecijfers. Een gedeeltelijke lockdown werkt in het begin niet omdat de situatie nog niet als erg genoeg wordt ervaren. Zo ging het mis met de lockdown in alleen Noord-Italië, tussen Nederland en België[14] en ook met de lockdown alleen in Noord-Brabant[15].
Nog steeds zie je dat wie laat was met de lockdown, om wat voor goedbedoelde of populistische redenen dan ook, grote moeite heeft om uit de eerste fase van de pandemie te komen, zoals de VS, Brazilië, Rusland, het VK of Zweden laten zien. Dat laatste land is speciaal in Europa door het afwijzen van een echte lockdown en wordt verrassend vaak ook positief aangehaald in de wat alternatieve scene[16]. Blijft raar want de cijfers zijn toch keihard afgezet tegen de vergelijkbare Noordse Raad-landen. Naar verhouding nu al bijna vijf maal zoveel doden als Denemarken, ruim acht maal zoveel als in Finland en al bijna tien maal zoveel als in Noorwegen[17] en een geschatte krimp van bijna zeven procent en een groei van de werkeloosheid met tien procent[18].

Maar, een algehele lockdown over het hele land voor iedereen is wel een grof middel, met hoge economische en maatschappelijke kosten[19]. Ook is het lastig om het juiste punt te vinden om het dan op te heffen, want het zou veel beter zijn om dat eerst voor bepaalde regio’s en/of leeftijdsgroepen te doen. Zo was toch in de drie noordelijke provincies, om wat voor reden dan ook, veel minder aan de hand[20]. Ik snap dat de handhaving vaak lastig is[21], maar soms ook niet. Waarom Paradiso of andere clubs niet toestaan om meer mensen toe te laten, maar dan met veertig als maximum leeftijd?[22] Ook hebben we – ongewild – door de demonstratie op de Dam van Tweede Pinksterdag gezien, dat het niet afstand houden buiten door vooral jonge mensen in de zon en meestal met mondkapjes op geen grote besmettingsgevolgen lijkt te hebben[23]. Wellicht is er dan toch wel iets met evenementen in de zomer mogelijk[24].
Meer maatwerk dus als mensen van de ernst van de ziekte geleerd hebben en zich echt aan grenzen houden. Blijf thuis als je ook maar enigszins ziek bent, handhaaf in principe de 1,5 meter maar zeker binnen ergens anders dan thuis, en draag daar ook zoveel mogelijk mondkapjes, zeker als je wat ouder bent[25] en wil nou niet gewoon meteen weer alles doen als je boven de vijftig bent. Laat jongeren hierin wat voorgaan[26].

Dan nog zullen we lang met COVID-19 te maken hebben en is voor een echte oplossing een vaccin belangrijk. Maar verwacht daar geen snelle wonderen van. Zelfs in het meest optimistische scenario is de schatting dat met de kerst van 2021 maar maximaal twee miljard mensen gevaccineerd zijn en dan moeten er hele zware beslissingen genomen worden[27]. Je mag hopen dat er op grote schaal, bij ons Europees, wordt samengewerkt, maar de eerste aanpak van Nederland belooft dat nog niet[28].

Wordt vervolgd dus.

[1]https://petersvisser.nl/2020/02/11/coronavirus-angst-of-reeel/#more-680

[2]https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/wel-of-geen-onafhankelijk-onderzoek-naar-corona-aanpak-hakt-kamer-in-tweeen~b060b304/

[3]https://www.1limburg.nl/zuyderland-eventuele-tweede-coronagolf-blijft-spannend

[4]https://eenvandaag.avrotros.nl/item/wat-als-je-president-zegt-dat-het-coronavirus-slechts-een-griepje-is-3-nederlanders-over-de-situa/

[5]https://www.worldometers.info/coronavirus/

[6]https://www.rtlnieuws.nl/nieuws/nederland/artikel/5141196/bloedbank-groepsimmuniteit-donor-antistoffen-corona-55-procent

[7]https://www.omroepbrabant.nl/nieuws/3178600/van-geen-zorgen-tot-een-intelligente-lockdown-zo-overviel-het-coronavirus-ons-allemaal

[8]https://www.zorgwijzer.nl/zorgverzekering-2021/veel-nederlanders-ervaren-langdurige-corona-klachten

[9]https://www.nieuwsvoordietisten.nl/relatie-obesitas-immuunsysteem-en-corona/

[10]https://www.rivm.nl/coronavirus-covid-19/grafieken

[11]https://www.trouw.nl/politiek/opnieuw-kritiek-op-het-kabinet-in-coronadebat~b4b9e362/