woensdag 6 mei 2020

Corona dwingt ons wel heel erg in het nu, als reactie daarop leek het me leuk om ook weer eens wat verder te kijken dan dat. Kijken we terug dan is sinds de ontdekking van de uitdijing van het heelal in de jaren twintig van de vorige eeuw[1] (en u kiest maar of u hier voor Lemaitre of voor Hubble gaat[2]) bekend dat ons heelal niet altijd heeft bestaan. Ooit is er een begin geweest, we noemen dit nu de oerknal of big bang[3]. En voor de slimmerds onder u die dan gelijk vragen wat er daarvoor dan was; geen idee, want daar valt niets meer aan te meten of te achterhalen.

De uitdijing van het heelal – in werkelijkheid de uitdijing van de lege ruimte zelf – maakt dat sterrenstelsels op steeds grotere onderlinge afstand komen te staan. Kort na de geboorte van het heelal was de ruimte extreem compact met alle materie dicht bij elkaar. Door de uitdijingssnelheid van het heelal te meten, kun je dan ook vrij eenvoudig de leeftijd bepalen[4].
Metingen van de Hubble Space Telescope in de jaren negentig kwamen uit op een leeftijd tussen de dertien en veertien miljard jaar. Begin deze eeuw werd dat verfijnd tot 13,7 miljard jaar, met een onnauwkeurigheid van ca. tweehonderd miljoen jaar. En in het voorjaar van 2013 kwam de Europese ruimtetelescoop Planck met een nog veel nauwkeuriger leeftijdsbepaling: 13,82 miljard jaar, plus of min 50 miljoen jaar[5].

Het heelal dijt nog steeds uit, maar dat wil niet zeggen dat wat er nu is ook blijft, zeker niet voor ons op aarde. We zijn voor ons voortbestaan hier volledig afhankelijk van de warmte van de zon. Deze ontstaat door kernfusie waarbij waterstof tot helium wordt omgevormd en waarbij veel energie vrijkomt[6]. Naar schatting heeft de zon in de 4,5 miljard jaar dat ze bestaat nu al ongeveer de helft van de waterstof verbruikt. Wanneer deze ster ook de tweede helft heeft opgebruikt, komt de kernfusie in de kern van de zon stil te liggen. Dit zal zo ongeveer over 5 miljard jaar zo zijn[7].
Zonder die centrale energiebron kan de zon niet meer op tegen de zwaartekracht die de kern wil samendrukken. Dat gebeurt dan ook, waardoor de temperatuur en dichtheid verder oplopen. De hitte die daarbij ontstaat, verwarmt de laag direct rond de kern. In deze laag bevindt zich nog wel waterstof. Door de stijgende temperatuur ontstaat er hier kernfusie. Dus, terwijl de kern van de zon dan wordt samengedrukt, breiden de buitenste lagen van de zon zich juist uit. De zon wordt daardoor veel groter en helderder en het wordt, wat genoemd wordt, een rode reus[8].
Mercurius en Venus worden dan zeker door de uitdijende zon opgeslokt. Voor de aarde zal dat ook kunnen gelden, maar het is ook mogelijk dat de baan van de aarde zich al verder van de zon verwijderd heeft in de jaren hieraan voorafgaand. Hoe dan ook, leven op onze planeet is tegen die tijd al lang niet meer mogelijk. De enorme hitte die de zon afgeeft, zorgt ervoor dat onze planeet geroosterd wordt en zonder water achterblijft[9].

Op termijn vergaat dus het leven op aarde en mogelijk zelfs de aarde zelf. Maar, zoals ik in mijn afsluitende column van 2019 al schreef[10]: we zijn maar een planeet tussen de wellicht honderd miljard sterren in ons Melkwegstelsel en er zijn wellicht wel honderd miljard van dit soort stelsels.

Hoe dan ook, we hebben dus nog wel even. Wat dit betreft dan.

[1]https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/uitdijing-heelal-echt-ontdekt-door-belg~b14fb9fd/

[2]https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/uitdijing-heelal-echt-ontdekt-door-belg~b14fb9fd/

[3]https://www.spacepage.be/artikelen/het-heelal/theorie/de-oerknal-evolutie-en-einde-van-het-heelal/wat-is-de-big-bang-theorie

[4]https://nl.wikipedia.org/wiki/Wet_van_Hubble-Lema%C3%AEtre

[5]https://www.allesoversterrenkunde.nl/!/!/sterrenkunde/vraag-en-antwoord/_detail/gli/hoe-oud-is-het-heelal/

[6]http://www.natuurinformatie.nl/nnm.dossiers/natuurdatabase.nl/i001123.html

[7]https://wetenschap.infonu.nl/natuurverschijnselen/42583-wanneer-stopt-de-zon-met-schijnen.html

[8]http://hemel.waarnemen.com/FAQ/Zon/004.html

[9]https://www.kuuke.nl/rode-reuzen-en-de-toekomst-van-de-zon/

[10]https://petersvisser.nl/2019/12/18/was-2019-nou-een-bijzonder-jaar/#more-642

Deel deze column