DOODnormaal?

woensdag 22 april 2020

Iedereen die geboren wordt gaat ook eens dood en nu met corona beseffen we dat nog eens extra goed[1]. Tuurlijk, hoor ik u bijna schouderophalend denken, maar kijk even naar uw lief slapend kind. Ja, het gaat dood. Uw partner. Ook die gaat dood. Dus wie het even tot zich laat doordringen, beseft dat dit eigenlijk helemaal niet zo’n schouderophalende constatering waard is, hoe onvermijdbaar ook. Tijd voor enige verdieping.

Wanneer is iemand dood, is dan een goede eerste vraag. In de praktijk lijkt het meestal vrij makkelijk vast te stellen of iemand dood is. Zelf heb ik dat een kleine tien jaar geleden nadrukkelijk ervaren toen een goede Engelse vriend bij ons logeerde en dood in bed lag toen ik hem op maandagochtend wilde wekken[2]. Uiteraard belde ik met 112 en de telefoniste vroeg mij of het zeker was dat de betrokkene was overleden en dat kon ik met stelligheid beamen. “Dan stuur ik geen ambulance, dat heeft dan toch geen zin,” waren haar woorden daarop.
De twee agenten die ze wel regelde, wilden toen ze kwamen gelijk weten of ik arts was, maar dat ben ik niet. “Dan is het eigenlijk niet aan u om te beoordelen of iemand werkelijk is overleden, en had de ambulance niet afbesteld mogen worden,” was toen de reactie. Kon wel zo zijn, maar ook zij moesten toch wel toegeven dat onze vriend er wel heel duidelijk dood bij lag, ook al was zijn hoofd niet 30 cm van het lichaam verwijderd[3].

Ontbreken van bewustzijn, ademhaling en/of hartslag zijn vaak al genoeg en als de lijkstijfheid al duidelijk wat is ingetreden, zoals in dit geval, is het beeld voldoende duidelijk. Iemand is dan echt wel dood. Uiteraard is er wel een arts gekomen om het overlijden vast te stellen en een verklaring af te geven[4].
Maar waarom is iemand nou echt dood? Zeg nou niet omdat bewustzijn, ademhaling en/of hartslag ontbreken, want dan wordt het een cirkelredenering. Daarbij ben je dan niet perse meteen blijvend dood[5]. Zo helder is het vaak dus toch niet, vandaar dat er afspraken over zijn voor artsen om iemand dood te mogen verklaren, zoals bijvoorbeeld het protocol voor transplantatiedonoren[6].

En waarom gaan we nu eigenlijk dood, ook wanneer een duidelijke oorzaak lijkt te ontbreken? Strikt genomen plegen de cellen in je lichaam aan de lopende band zelfmoord, maar daaraan ga je dan juist weer niet dood, integendeel. Wordt een cel geïnfecteerd, beschadigd of verouderd, dan treden zelfdodingsprogramma’s in werking[7] via apoptose. De cel stuurt dan een soort vind-mij- en eet-mij-signalen uit, vormt blaasjes en kookt over zoals melk. De celkern met DNA valt uit elkaar, waarna de gealarmeerde witte bloedcellen de brokstukken opruimen[8].
Cellen die doodgaan zijn dus juist onmisbaar voor het onderhoud in je lijf. Maar tot op zekere hoogte. Teveel zelfmoord van cellen, en je legt het alsnog af. Ook gevaarlijk is een teveel aan kapotte cellen die niet meer opgeruimd of gerepareerd kunnen worden en een teveel aan cellen die niet meer kunnen delen, de senesente cellen. De gedachte is dat je door teveel van deze algemene slijtage in je lichaam uiteindelijk zonder een verdere oorzaak overlijdt[9].

Daarmee is uw voortbestaan nog niet voorbij. Na de dood begint er een heel verteringsproces[10], en uiteindelijk vervallen we weer tot atomen. Die worden weer gebruikt in de opbouw van nieuw weefsel op aarde, zoals voor een deel ook in nieuwe mensen. Maar u kunt dus ook onderdeel zijn van het eten op het bord van uw (achter)kleindochter[11].
Atomair leven we dan wel eeuwig door, voor ons zelf zal het er voorlopig niet inzitten. De afbraak van telomeren bij elke celdeling maakt dat er een grens is van zo’n 142 jaar oud[12]. De droom om eeuwig te leven lijkt echter nog volop te bestaan[13].

Tot het zover is, blijf gezond zou ik zeggen. Veel meer kunnen we er niet aan doen.

[1]https://www.worldometers.info/coronavirus/

[2]https://en.wikipedia.org/wiki/David_Fleming_(writer)#cite_note-18

[3]https://www.startpagina.nl/v/wetenschap/biologie/vraag/4083/persoon-officieel-dood-verklaren/

[4]https://www.knmg.nl/advies-richtlijnen/dossiers/lijkschouw.htm

[5]https://www.volkskrant.nl/kijkverder/v/2018/even-dood/?referer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F

[6]https://www.transplantatiest ichting.nl/donatie-transplantatie/hoe-gaat-orgaandonatie/vaststellen-hersendood

[7]https://www.eoswetenschap.eu/gezondheid/celdood-doet-leven

[8]https://www.allesoverdna.nl/kennisbank/apoptose/

[9]https://www.umcg.nl/NL/UMCG/Agenda/Promoties/Paginas/Beschadiging-en-veroudering-van-cellen.aspx

[10]https://www.bbc.com/future/article/20150508-what-happens-after-we-die

[11]https://steemit.com/science/@mindhunter/what-happens-to-our-atoms-when-we-die