woensdag 23 oktober 2019
Met mijn columns probeer ik onderwerpen zo goed mogelijk te verkennen en dat doe ik binnen de traditie van de vrijheid van meningsuiting zoals we die al lang kennen[1] en ook al zo’n 200 jaar in de Grondwet hebben vastgelegd[2]. Vrijheid van meningsuiting kwam voort uit De Verlichting, een intellectuele stroming die tot bloei komt in de 17e en 18e eeuw in Europa en waarin men zich afzette tegen de absolute overheersing van kerk en staat (de autoriteiten)[3].
Descartes en Spinoza worden vaak als grondleggers ervan gezien. Meer specifiek voor de vrijheid van meningsuiting wordt vooral de Engelse filosoof, econoom en liberaal politicus John Stuart Mill[4] genoemd met zijn bekende en ergens verrassend actuele werk ‘On Liberty’ uit 1859[5].
Belangrijk in Mills argumentatie is dat de vrije meningsuiting een noodzakelijk voorwaarde is om gangbare meningen te kunnen toetsen, de waarheid te vinden maar ook om te voorkomen dat waarheden dode dogma’s (!) worden. Dit alles vraagt een open debat met anderen en het veronderstelt dat je open blijft staan voor het onderuit halen van je aannames, zodat je je opvatting gaat aanpassen.
Daar lijkt het steeds meer mis te gaan. Als je zoals ik klimaatbeleid, Europese samenwerking, democratische besluitvorming of de rechtstaat in het algemeen belangrijk vindt, verbaas je je steeds meer over de bijna onwil van mensen om hun mening gefalsifieerd te willen zien.
Je kunt elke dag wel een reeks foute beweringen/leugens vinden van president Trump[6], het lijkt zijn achterban weinig te doen en hun mening over hem ook niet te veranderen[7]. Hetzelfde gevoel krijg ik vaak bij klimaatontkenners, verdunningshomeopaten of anti-vaxxers. Elke bewering van hen die onderuit wordt gehaald door verifieerbaar, controleerbaar en reproduceerbaar onderzoek lijkt hen alleen nog maar meer vast te doen bijten in hun eigen gelijk.
Nu heeft iedereen, dus ik ook, last van een zekere confirmation bias. Je zoekt in de overvloed aan informatie vooral datgene dat je eigen overtuiging bevestigt. Je moet ook enig houvast hebben, maar een probleem wordt dit als je informatie die je eigen overtuiging tegenspreekt consequent negeert. Betrap je mensen als Trump op een leugen dan negeren ze dat en gaan ze gewoon weer verder. Bij klimaatontkenners en anti-vaxxers zie ik dat ook regelmatig.
Ook lopen in de meeste discussies heel snel meningen en feiten door elkaar. Niks mis met meningen, maar die wissel je uit in meer gewone discussies in allerlei media of fora (waaronder vaak columns!), maar het is niet meer dan wat het zegt: een mening. Feiten zijn gebaseerd op controleerbaar onderzoek dat voldoet aan breed afgesproken eisen van wetenschappelijk onderzoek voor de meest betrouwbare onderbouwing[8].
Wetenschap is dus zeker meer dan een mening of een geloof. Een belangrijk onderdeel van een wetenschappelijke aanpak is het systematisch ter discussie stellen en toetsen van de uitgangspunten, methoden en resultaten en dat heeft in de praktijk tot heel veel geleid waar we terecht ook op vertrouwen; auto’s, vliegtuigen, elektriciteit in huis, operaties, brood op de plank of noem maar op.
Ook in wetenschappelijk werk worden fouten gemaakt, wordt gerommeld of soms bewust gefraudeerd[9]. Maar er wordt wel geprobeerd om met peer review[10] een zo betrouwbaar mogelijke vorm van controle in te bouwen. Afwijkend kritische bijdragen gebruiken vaak alleen maar onderdelen van de wetenschap en precies dat maakt het juist niet een wetenschappelijk gefundeerde visie.
Er is niks mis met het hebben van een eigen mening – integendeel – en je mag ook inderdaad kritisch zijn als mensen iets anders beweren. Vraag dan gerust door naar de controleerbare wetenschappelijke basis, maar wees bereid om je mening aan te passen als ze die kunnen geven.
[1]https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/over-de-historie-van-het-vrije-woord-in-nederland~b67826f6/?referer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F
[2]https://www.denederlandsegrondwet.nl/id/via0icz1ljv5/artikel_7_vrijheid_van_meningsuiting
[3]https://www.historischnieuwsblad.nl/nl/artikel/42306/in-de-verlichting-ging-het-om-het-wereldbeeld.html
[4]https://www.britannica.com/biography/John-Stuart-Mill
[5]https://humanistischecanon.nl/tag/milieu-ethiek/
[6]https://edition.cnn.com/2019/10/21/politics/fact-check-trump-cabinet-meeting-20-false/index.html
[7]https://www.prri.org/wp-content/uploads/2019/10/PRRI_Oct_AVS-web.pdf (vanaf p. 18)
[8]https://wetenschap.infonu.nl/onderzoek/166116-de-acht-eisen-aan-wetenschappelijk-onderzoek.html
[9]https://www.groene.nl/artikel/vergis-je-niet-bewuste-fraude-is-een-serieus-probleem-in-de-wetenschap
0 reacties
1 pingback