woensdag 2 mei 2018

Afgelopen Koningsdag rees de vraag weer bij me op of we nou blij moeten zijn om een monarchie te wezen. Nederland was niet altijd een koninkrijk; van 1588 tot 1795 was er de Republiek der Zeven Verenigde Provinciën. Daarna kwam door de Franse invloed de Bataafse Republiek tot 1801, waarna we onderdeel werden van het Bataafse Gemenebest tot in 1806. In dat jaar werd de monarchie weer ingesteld door Napoleon, met zijn broer Louis als koning van Koninkrijk Holland. Een man die verrassend veel met Nederland had en dan ook door zijn broer prompt werd teruggehaald in 1810, waarna Nederland gewoon werd ingelijfd bij Frankrijk. Vanaf 1815 vallen we onder het huidige koningshuis (eerst voor de gehele Benelux, formeel tot 1839) en vanaf 1848 valt de koning onder ministeriële verantwoordelijkheid. Koning en ministers vormen samen de regering, maar de ministers zijn daarbij verantwoordelijk voor alles wat de koning doet en zegt omdat die onschendbaar is.

Met een monarchie behoren we inmiddels tot een select groepje landen. Volgens Wikipedia zijn er in Europa nog 10 landen een monarchie en wereldwijd zo’n 30. Andorra, Maleisië, Vaticaanstad en Tibet zijn aparte gevallen. Zo kent Vaticaanstad uiteraard geen erfelijke opvolgers en bij de Dalai Lama van Tibet is het volgens mij zogenaamd dezelfde persoon die elke keer reïncarneert. Maar ik reken deze landen toch gewoon mee als monarchie. Met alle landen die via het Gemenebest de Britse Koningin als staatshoofd hebben erbij kom je aan bijna 50 landen, maar de vraag is of we landen als Canada, Australië of Nieuw Zeeland nu echt als een monarchie zien. Ik tel die maar niet mee.

Interessant is de vraag of het nou duurder is om een monarchie te zijn of een republiek. Dat ligt eraan welk koningschap je met welk presidentschap vergelijkt, zo blijkt uit de jaarlijkse overzichten van de Belgische hoogleraar Herman Matthijs voor de monarchieën, waarin hij ter vergelijk ook naar de kosten van enkele republieken kijkt.[1]

Er blijken wel enige algemenere kostenverschillen tussen koningschappen en presidentschappen te bestaan. In monarchieën is men royaler (sic) bij het verstrekken van hoge persoonlijke toelages en fiscale vrijstellingen aan het staatshoofd dan in republieken aan de president. Ook krijgen familieleden van monarchen nogal eens een toelage, wat bij presidenten niet het geval is. Wel liggen de gemiddelde pensioenkosten voor presidenten van republieken weer hoger. Monarchieën kennen veel minder vaak gepensioneerde staatshoofden. “De koning is dood, leve de koning!”

Vaak wordt gezegd dat Nederland het duurste koningshuis heeft van Europa, totaalbedragen tot over de 300 miljoen euro per jaar worden wel genoemd,[2] in plaats van de officiële 42 miljoen. Maar eerlijk gezegd wordt die bewering ook weer net zo hard ontkracht.[3] Ter vergelijking: de duurste republiek is Frankrijk en daar kost het presidentschap volgens professor Matthijs zo’n 110 miljoen euro per jaar.

Nu is geld niet alles, er zijn veel meer argumenten denkbaar voor of tegen een monarchie.[4] Voor mijzelf blijft het raar om macht door geboorte te krijgen en dat pleit nadrukkelijk tegen de monarchie.

Echt last heb ik er niet van, maar ik word er dus ook niet blij van.

[1] https://www.rtlz.nl/algemeen/ons-koningshuis-duur-best-wel-ja

[2] http://www.derepublikein.nl/verborgen-kosten-koningshuis-1/

[3] http://www.factory.fhj.nl/factcheck-nederland-heeft-de-duurste-monarchie-van-europa/

[4] https://www.argumentenfabriek.nl/media/2280/13018-monarchie-ak-s.pdf

Deel deze column