Ik heb het gevoel dat we voor het laatste weekend staan waarin de westerse wereld aangevoerd door de VS nog enige rechtsstatelijke normaliteit bezit. Vanaf maandag begint Trump aan zijn tweede ambtstermijn[1] en de voortekenen daarvan zijn wat die rechtsstatelijke normaliteit betreft nu al niet gunstig in de nieuwe politieke verhoudingen[2].

Maar er komt veel meer aan, zeker ook door het project 2025 plan[3], waaraan meer dan honderd voormalige adviseurs van Trump hebben meegeschreven en ook zes ministers uit zijn eerdere kabinet. Sommige passages komen heel erg overeen met beleid dat hij voerde tijdens zijn eerste regeerperiode. Trump heeft tijdens zijn campagne altijd ontkend ermee te maken te hebben, maar de aanwijzingen zijn anders[4]. Op zich heeft Trump nu een eigen plan laten opstellen dat er erg op lijkt [5], en het meest zorgelijke hieruit is dat Trump het massaontslag van ambtenaren bij de overheid heeft omarmd. Het zou dan minstens gaan om zo’n vijftigduizend mensen, maar de laatste schattingen zijn veel en veel hoger[6].

In de VS is het gebruikelijk dat op elk ministerie mensen werken als ambtenaar die een politieke functie hebben. Dat is overigens ook in Nederland zo, zij het in wat mindere mate. Deze mensen komen mee met de republikeinse of democratische president dan wel minister. Het is normaal dat die bij elke machtswisseling hun baan verliezen, daar is niets raars aan. Maar de meeste ambtenaren op de ministeries zijn beleidsexperts die hun werk uitvoeren, of dat nou onder democraten of republikeinen is. Trump wil een heel groot deel van die carrièreambtenaren uitroepen tot een politieke benoeming om ze zo te kunnen ontslaan en te vervangen voor eigen republikeinse aanhangers. Het is nog wel de vraag of dit zo makkelijk zal gaan[7], maar de eerste aanwijzingen dat dit gaat gebeuren zijn er al[8].

Nu zijn de VS altijd al een op zichzelf gericht land geweest en zijn er ook vaker presidenten geweest die het heft in eigen hand namen, zoals Reagan bij het ontslaan van bijna 12.000 luchtverkeersleiders in 1981[9]. Maar de schaal waarop dit nu onder Trump lijkt te gaan gebeuren en vooral de mate waarin dit de feitelijke inhoud van het werk politiek maakt is van een heel andere orde. En dit zal leiden tot een grote uitholling van wat uiteindelijk de grootste kracht van het Westen is, namelijk de vrijheid om aan te geven wat er echt aan de hand is en wat er echt moet gebeuren.

En ja, dan zal de keizer uiteindelijk inderdaad geen kleren meer aan hebben. De BRICS-landen verheugen zich daar ongetwijfeld nu al op[10].

[1] https://www.bbc.com/news/articles/c2kxzpwqq25o

[2] https://www.rtl.nl/nieuws/artikel/5488942/verenigde-staten-netanyahu-israel

[3] https://www.project2025.org/

[4] https://www.reuters.com/world/us/what-is-project-2025-how-is-it-connected-trump-2024-12-19/

[5] https://www.donaldjtrump.com/agenda47

[6] https://federalnewsnetwork.com/workforce/2024/02/schedule-f-plans-show-far-higher-impact-on-federal-workforce-than-anticipated-nteu-warns/

[7] https://www.msnbc.com/opinion/msnbc-opinion/trump-fire-federal-workers-project-2025-schedule-f-rcna180393

[8] https://nl.marketscreener.com/beursnieuws/laatste/Exclusief-Trump-team-vraagt-drie-Amerikaanse-hoge-carrierediplomaten-om-ontslag-te-nemen-zeggen-br-48773121/

[9] https://kansaspress.ku.edu/9780700636914/

[10] https://eenvandaag.avrotros.nl/item/hoe-de-brics-met-nieuwe-uitbreiding-steeds-meer-tegenwicht-bieden-tegen-westerse-overheersing-in-de-wereld/

Deel deze column