dinsdag 16 maart 2021
Sinds de presidentsverkiezingen in de VS van 2016, waarin Trump gekozen werd zonder dat dit echt verwacht werd, is er zorg over de filterbubbel die bepaalt wat mensen online aan nieuws te zien krijgen[1]. De term komt uit het boek van 2011 ‘The Filter Bubble: What the Internet Is Hiding from You’ van Eli Pariser[2], waarin hij omschrijft hoe dit ontstaat nadat Google in 2009 besluit om content te gaan personaliseren om meer advertenties te kunnen verkopen.
In de VS leidde het mechanisme tot grote aandacht door de mogelijke beïnvloeding ermee van buitenaf door Rusland[3] naast het Cambridge Analytica-schandaal[4]. Die aandacht is niet echt weggegaan, zeker ook omdat er in de wereld van Trump en zijn aanhang een volledig parallelle wereld bleek te ontstaan, waarin hij uiteindelijk de verkiezingen van 2020 ook nog gewonnen had[5].
Hoewel er in 2016 ook hier aandacht voor kwam[6], heb ik niet het gevoel dat deze zorg zo breed werd gedeeld. Met de huidige Tweede Kamerverkiezingen is er wel weer volop discussie over de bubbel gekomen.
Onlangs kwam een onderzoek uit wie politieke video’s op YouTube kijkt, krijgt ook meteen meer video’s van die specifieke partijen op zijn voorpagina. Bovendien komen er ook snel extremere gerelateerde video’s bij[7]. Dit laatste gaat best ver; bij de partijen rechts van de VVD wordt al vrij snel een toespraak van Adolf Hitler aan fabrieksmedewerkers aanbevolen.
Ook wie filmpjes van de coalitiepartijen bekijkt krijgt uiteindelijk misleidende en extreme content te zien. Eerder was dit ook al gevonden in een onderzoek door de Volkskrant[8].
Erg?
Zeker. Tegelijk doet het me ook denken aan vroeger. Ik ben protestants opgegroeid in een zuilenmaatschappij, waarbij de maatschappij was opgedeeld op grond van geloofsovertuiging en/of maatschappelijke opvattingen[9]. Iedere zuil had daarbij eigen organisaties op alle terreinen van het maatschappelijk leven: politiek, vakvereniging, onderwijs, gezondheidszorg, media, jeugdbeweging en sport. Er waren in ieder geval drie hoofdzuilen: de katholieke, de protestants-christelijke en de socialistische en vaak wordt dan de neutrale of liberale zuil als een vierde gezien.
In de praktijk ging deze scheiding heel ver. Je kocht echt alleen bij de bakker of kruidenier die lid was van je kerk en haalde ook alleen de vakman van je eigen zuil in huis en las ook alleen de krant van je zuil. Zo is mijn vader ook aangesproken op zijn Paroolabonnement en overgegaan op Trouw. Uiteraard vree je ook binnen de zuil en indien niet dan waren er zeker grenzen die je absoluut niet over hoorde te gaan. Ik hoor mijn moeder nog tegen mij en mijn twee broers zeggen dat ze liever zou hebben dat we met een meisje thuiskomen dat niet geloofde dan dat ze katholiek zou zijn. Nu ik erover nadenk heb ik me aan dat advies trouw gehouden, geloof ik.
Buiten de zuil gaan betekende ook echt breken met die zuil en dus met je familie en vrienden, en ja dat zien we nu ook nog wel[10]. Tussen de zuilen bestonden in principe strikte scheidingen, maar op veel gebieden – en zeker op politiek terrein of de wetenschap – was er wel degelijk sprake van overleg en samenwerking. Zo nadrukkelijk bestonden die zuilen dus ook weer niet als het er echt toedeed[11].
En daar zit wellicht een groot verschil met nu en daarmee een begrijpelijk punt van zorg. Zo blijkt tot nu niet dat Trump of de hardcore Republikeinen ook maar ergens over met Biden en de Democraten willen samenwerken, omdat het felle deel van hun achterban dat niet lijkt te willen[12]. In ons land is ook niet te zien dat de PVV of FvD en hun echte achterban willen samenwerken met andere partijen. Met mensen die in extreme complottheorieën geloven of voorbijgaan aan wetenschappelijk bewijs kan dat ook moeilijk. Echte vraagstukken laten zich nu eenmaal niet oplossen in een parallelle wereld.
Dus?
Lastig te zeggen. Nu is de maatschappelijk doorwerking ervan hier ook niet zo heel groot met achterbannen die vooral laag (PVV) tot laag-middelbaar (FvD) zijn opgeleid en niet echt meedoen in de beslissingsmacht[13]. Misschien dan toch maar niet te veel van aantrekken of aandacht aan geven. Jammer dat zeker de talkshows dat niet lijken te kunnen als het om de kijkcijfers gaat[14].
[1] https://www.thecut.com/2016/11/how-facebook-and-the-filter-bubble-pushed-trump-to-victory.html
[2] https://books.google.nl/books/about/The_Filter_Bubble.html?id=-FWO0puw3nYC&redir_esc=y
[3] https://nos.nl/artikel/2277300-mueller-is-klaar-dit-kan-het-ruslandonderzoek-voor-trump-betekenen.html
[4] https://www.theguardian.com/news/series/cambridge-analytica-files
[5] https://chicago.suntimes.com/2020/12/16/22179091/donald-trump-alternate-universe-election
[6] https://www.emerce.nl/nieuws/commissariaat-hijst-stormbal-nederlandse-media
[7] https://pointer.kro-ncrv.nl/youtube-beveelt-misinformatie-aan-nadat-je-politieke-videos-hebt-gekeken
[8] https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/leidt-het-algoritme-van-youtube-je-naar-extreme-content~bea101e3/
[9] https://www.parlement.com/id/vh8lnhrpfxub/verzuiling
[10] https://www.volkskrant.nl/cultuur-media/lale-gul-schreef-een-boek-over-haar-streng-islamitische-opvoeding-en-werd-verketterd-ik-word-een-nestbevuiler-genoemd~b279c388/
[11] https://www.nemokennislink.nl/publicaties/verzuiling-is-een-mythe/
[12] https://eu.usatoday.com/story/news/politics/2021/01/27/monmouth-poll-americans-want-congress-cooperate-joe-biden/4277323001/
[13] https://nos.nl/artikel/2276940-forum-voor-democratie-kiezers-komen-vooral-van-pvv-en-vvd.htmle
[14] https://krant.volkskrant.nl/titles/volkskrant/7929/publications/1205/articles/1317297/28/1
Geef een reactie