Afgelopen weekend is groots het einde van de Eerste Wereldoorlog herdacht[1], nu 100 jaar geleden. De belangrijkste herdenking was in Frankrijk onder leiding van president Macron bij het graf van de onbekende soldaat onder de Arc de Triomphe. Daarbij waren tientallen staatshoofden en regeringsleiders aanwezig, onder wie president Trump, president Poetin en bondskanselier Merkel. Ook premier Rutte was erbij, wat strikt genomen raar is. Nederland was namelijk neutraal tijdens deze oorlog en wist er succesvol buiten te blijven. Vandaar dat de Eerste Wereldoorlog hier ook niet echt leeft en wij de elfde dag van de elfde maand vooral aan de start van het carnavalsseizoen koppelen[2].
Hoe de Eerste Wereldoorlog begon weten we meestal nog wel. De Bosnisch-Servische nationalist Gavrilo Princip schiet op 28 juni 1914 in Sarajevo aartshertog Frans Ferdinand dood, de troonopvolger van Oostenrijk-Hongarije. Wenen beschuldigde Servië van medeplichtigheid, maar Belgrado weigerde aan een ultimatum gehoor te geven, waarop Oostenrijk-Hongarije aan Servië de oorlog verklaarde. Rusland schoot Servië te hulp en mobiliseerde zijn troepen. Duitsland had Oostenrijk steun beloofd en bracht ook het leger in de hoogste staat van paraatheid. Dat leidde weer tot een mobilisatie in Frankrijk, waar Groot-Brittannië zich bij aansloot. Vijf weken na de schoten van Prinzip liepen de Duisters illegaal België binnen en was de Eerste Wereldoorlog begonnen[3].
Zelden zou een oorlog nuttelozer blijken dan de Eerste Wereldoorlog. In korte tijd ontstond er een loopgravenoorlog waarin steeds weer met oude gevechtstechnieken metertjes kapotgeschoten land werden veroverd om die vervolgens een paar dagen later weer af te moeten staan. Meest tekenend voor deze achterhaalde techniek van oorlogvoeren is voor mij wel de slag om de Somme. Na een week bombarderen van de Duitse stellingen begonnen de Britse troepen in juni 1916 hun tegenoffensief. De eerste dag werd er geen meter gewonnen, maar waren er alleen al aan Britse kant bijna 20.000 gesneuvelden en 40.000 gewonden. Hiermee verloor het Britse leger op deze ene dag meer soldaten dan ooit in elk van hun veldslagen daarvoor. Maar geen nood, ooit moeten de Duitse kogels toch wel op zijn, dachten de Britse bevelhebbers. Drie maanden lang is dit offensief voortgezet ten koste van totaal meer dan 300.000 doden en bijna 800.000 gewonden aan beide kanten[4]. Dat allemaal voor een honderdtal meters gewonnen grond door de Britten, die in de winter daarop al weer moesten worden afgestaan.
De Eerste Wereldoorlog zou een van de bloedigste oorlogen ooit worden. Totaal zijn er 30 miljoen slachtoffers gevallen, waaronder 10 miljoen doden, vrijwel alleen op het slagveld zelf[5]. Bepaald niet allemaal zoals in de telegrammen naar de achterblijvers stond heroïsch door de kogel geveld, maar vaak leeggebloed, weggeteerd of gestorven aan cholera, gangreen of iets anders afschuwelijks.
Wat dat betreft waren de herdenkingen mij dan ook iets te heroïsch, terwijl het volkomen nutteloze laten doden van mensen in deze oorlog wel wat meer naar voren had mogen komen. Dat is geen kritiek op de gevallenen, maar wel op de machthebbers die hun mensen aan zoiets blootstelden.
Overigens had het allemaal heel anders kunnen lopen. Gavrilo Princip had het moordplan al opgegeven, nadat eerder die dag de geplande aanslag met een granaat op de aartshertog mislukt was. Maar de chauffeur van Frans Ferdinand reed ’s middags een verkeerde straat in, waar Princip toevallig was en hij zo alsnog de kans kreeg om te schieten.
[1] https://nos.nl/artikel/2258799-wereldleiders-herdenken-einde-eerste-wereldoorlog-in-parijs.html
[2] https://www.kro.nl/katholiek/abc/elfde-van-de-elfde
[3] https://www.historischnieuwsblad.nl/nl/artikel/5918/alles-wat-u-moet-weten-over-de-eerste-wereldoorlog.html
Geef een reactie