woensdag 15 mei 2019
Vorige week kwam volop in het nieuws dat volgens een rapport van het Intergovernmental Science-Policy Platform on Biodiversity and Ecosystem Services (IPBES) één miljoen soorten op aarde op afzienbare termijn dreigen uit te sterven[1]. Ik zal niet de enige zijn die nog nooit van dit IPBES had gehoord, maar het is een vergelijkbare organisatie als het al veel bekendere IPCC voor de wetenschappelijke beoordeling van klimaatverandering[2].
IPBES is opgericht in 2012 door ruim negentig lidstaten van de VN en inmiddels zijn er 132 leden, naast ook tientallen landen die waarnemer zijn[3]. Het platform doet, net als het IPCC, geen eigen onderzoek, maar heeft voor dit rapport zo’n 15.000 wetenschappelijke publicaties bekeken en beoordeeld.
Toen het nieuws uitkwam heb ik gelijk een post op LinkedIn gezet met een verwijzing naar het rapport, want het klinkt allemaal behoorlijk schokkend. Tegelijk nodigt het ook uit om er wat dieper op in te gaan, omdat je toch voor jezelf de vraag beantwoord wilt hebben of dit zo erg is als het klinkt.
Allereerst is dan belangrijk om te weten hoeveel soorten er op aarde zijn. Het rapport noemt 8,5 miljoen, waaronder 5,5 miljoen insectensoorten. Hiervan zijn er tot nu toe bij lange na nog geen 2 miljoen ontdekt en beschreven[4]. De rest aan soorten wordt ingeschat op basis van een verantwoorde wetenschappelijke schatting. In Nederland leven er overigens bijna 48.000 soorten[5]. Deze aantallen zijn overigens buiten de bacteriesoorten en andere microben (schimmels, eencelligen), want dan valt zelfs wel eens het aantal van een biljoen (trillion) soorten[6].
Ten tweede spreekt het rapport over het mogelijk uitsterven van een miljoen soorten. Typisch zo’n nuance die in een nieuwsbericht gauw verloren gaat, maar toch goed om ons te realiseren. Dat laat onverlet dat er echt wel iets aan de hand is. Uiteraard is het uitsterven van dier- en plantensoorten van alle tijden, maar het tempo van uitsterven nu ligt vele honderden malen hoger dan ecologisch gebruikelijk in de afgelopen 10 miljoen jaar[7].
Volgens het rapport zijn de verandering van het (agrarisch) landgebruik en de natuurexploitatie (door houtkap, jacht of visvangst) de twee belangrijkste directe oorzaken van biodiversiteitverlies. Een steeds belangrijkere oorzaak wordt de klimaatverandering.
De wereldwijde handel en consumptie zijn toegenomen met een navenant groeiende druk op onze leefomgeving. Ons huidig economische stelsel, de subsidieverlening en de financiële structuren bevoordelen exploitatie en niet behoud en herstel, aldus het rapport. Belangrijkste oorzaak lijkt me dat voor onze welvaartsmeting het BBP[8] (GDP) de absolute koning is[9], ondanks alle tekortkomingen als het gaat om verantwoord toekomstgericht denken[10]. Er worden wel steeds meer pogingen gedaan om dit te veranderen[11], maar dat zal nog wel even duren.
Het hoge tempo van uitsterven van soorten is daarom zo erg omdat wij als mens volledig afhankelijk zijn van de natuur. Al onze grondstoffen worden door de natuur geleverd, ons afval komt erin terug en wordt er gereinigd (voor zover het kan) en al onze voeding komt er direct of indirect vandaan. De waarde van deze ecosysteemdiensten voor ons wordt gelukkig steeds meer ingezien[12].
Zonder nou precies te weten hoeveel soorten daarvoor nodig zijn is genetische variatie de basis onder de stabiliteit van het natuurlijke ecosysteem op aarde. Het op grote schaal uitsterven van dier- en plantensoorten vormt daardoor een directe bedreiging voor (de kwaliteit van) ons leven en uiteindelijk voor ons voortbestaan.
Voor ik u nou helemaal de put inpraat is het belangrijk om te benadrukken dat het volgens het IPBES nog niet te laat is om erger te voorkomen. Het rapport noemt de vele mogelijkheden om mensen te voeden en de natuur in stand te houden als de landbouw duurzaam wordt ingericht en de belangrijkste habitats (natuurlijke leefgebieden) worden bewaard en hersteld. Daarnaast zijn ook vele maatregelen nodig die helpen om de klimaatverandering te verminderen. Wereldwijde financiële systemen en ook het politieke bestuur zullen moeten worden hervormd en op duurzaamheid gericht.
Inderdaad een hele opgave als je het zo leest, maar het gaat dan ook wel ergens over. Voor ons dan en niet voor de natuur, die gaat zonder ons ook wel verder.
[1] https://www.ipbes.net/news/Media-Release-Global-Assessment
[3] https://www.ipbes.net/members
[4] http://www.natuurinformatie.nl/nnm.dossiers/natuurdatabase.nl/i002078.html
[5] https://www.repository.naturalis.nl/document/656900 p.303 Zie ook de fantastische beschrijvingen in dit boek.
[6] http://archive.news.indiana.edu/releases/iu/2016/05/microorganism-study.shtml
[7] https://science.sciencemag.org/content/344/6187/1246752
[8] https://www.denederlandsegrondwet.nl/id/vi59m6gmztzm/bruto_binnenlands_product_bbp
[9] https://www.denederlandsegrondwet.nl/id/vi5aq0d0znzj/economische_groei
[10] https://www.bloomsbury.com/uk/the-growth-delusion-9781408893722/
[11] https://www.nrc.nl/nieuws/2018/01/25/welvaart-is-veel-meer-dan-alleen-het-bbp-a1589874
[12] https://biodiversity.europa.eu/topics/ecosystem-services
Weer een afgewogen stuk. Ben het eens met je analyse.
Hartelijke groet, George