dinsdag 19 november 2019

De afgelopen tijd verbaas ik me er weer over dat vooral mensen die nooit racistisch  gediscrimineerd worden, toch moeiteloos kunnen beoordelen of iets racistisch is. Inderdaad witte mensen, vooral mannen, die over het algemeen in weinig omfloerste woorden aangeven dat Zwarte Piet niets met racisme te maken heeft[1]. Ik heb de afgelopen week denk ik wel een paar honderd tweets en andere berichten gelezen, zowel dus van voorstanders maar ook tegenstanders[2] van Zwarte Piet en heb me verbaasd over de vaak grove taal van voorstanders[3]. Als de steunacties dan ook nog eens vanuit extreemrechtse hoek komen, zou ik inderdaad toch al helemaal gaan twijfelen als eerbaar persoon[4], maar uiteindelijk moet iedereen dat zelf beslissen. Wat niet zelf te beslissen valt is of racisme mag. Niet voor niets staat een verbod daarop al lang in de Grondwet en sinds 1983 zelfs als artikel 1[5].

Racisme is het onderscheid maken tussen mensen op basis van ras. Als bioloog verbaas ik me erover dat dit woord in het alledaagse taalgebruik nog zo geregeld voorkomt, voor de serieuze wetenschap heeft rassenonderscheid tussen mensen al lang afgedaan[6]. We bestaan als homo sapiens nog maar zo kort (zie een vorige column[7]) en zijn niet genoeg van elkaar afgezonderd geweest om genetisch zo sterk van elkaar te gaan verschillen dat je van rassen kunt spreken. Met de groeiende globalisering zal dit zeker ook niet snel meer gebeuren. Er zijn meer genetische verschillen binnen een etnische groep dan tussen mensen van verschillende etnische groepen[8], dus van rassen spreken bij mensen slaat echt nergens op.

Al vroeg was men bekend met donkere Afrikanen. Egypte kende zwarte farao’s[9] en waardeerde de Nubische krijgers. In de vroege christelijke periode werden zwarten gekoppeld aan zonde als afstammelingen van de door zijn grootvader Noach vervloekte Kanaän. Als wraak wordt hij veroordeeld tot knecht en zal hij voor straf donkere nakomelingen krijgen[10]. Zoals altijd is niets in een religie een-op-een[11], dus kon de zwarte koningin van Sheba of Caspar, een van de drie wijzen, geliefd blijven bij de christenen. In de Dom van Maagdenburg werd de heilige Sint Maurits in die tijd als donkere kruisvaarder in een standbeeld vereeuwigd[12].

Na de vijftiende eeuw kantelt de beeldvorming naar een ongelijkheid die door God gegeven zou zijn, wellicht om het kolonialisme en de slavenhandel te rechtvaardigen. Ook een Hugo de Groot zou zich hier ‘genuanceerd’ over hebben uitgelaten[13]. Met name vanuit de kerk zou slavernij toegestaan worden, maar hier doen ook andere meningen de ronde over.[14] Nadat de slavernij is afgeschaft blijft een rassenrangorde met witte mensen aan de top de heersende mening in de westerse maatschappij. Zeker bij de tot Duitser genaturaliseerde Engelsman Houston Chamberlain[15] en zijn ideeën over superieure en inferieure rassen. Veelal construeerde men deze idealen toch vooral op mythologische bronnen en echt bewijs is er niet voor te vinden, maar de gedachtegang heeft volop aanhangers gekregen[16]. Het heeft een sterke basis gelegd voor al dan niet onwillekeurig racistisch denken bij veel witte mensen, ook nu nog steeds.

Wie nooit racistisch behandeld wordt kan zich bijna niet indenken wat het is en wat het met je doet. Toen ik een donker gekleurde vriendin had, vroeg ze in een bioscoop eens of de jongens voor haar iets stiller konden zijn. “Alsof jij het in je oerwoud waar je vandaan komt zo stil hebt.” Als dit een keer gebeurt kun je het echt wel van je afzetten. Maar steeds weer, altijd en overal en altijd onverwacht, nee dat kun je niet meer van je afzetten.
Het doet dan uiteraard extra zeer dat jouw land elk jaar een figuur opvoert voor een kinderfeest, die zeker niet racismevrij van oorsprong is[17] en waarmee jij zogenaamd leuk wordt aangesproken of zelfs gepest als je ook gekleurd bent. De klachten over Zwarte Piet zijn dan ook al oud[18], maar pas sinds een kleine tien jaar wordt er veel breder aandacht aan gegeven.

Laten we dan nu ook doorpakken. Als zoveel Nederlanders oprecht geraakt worden door de toch wat overdreven zwarte stereotypering van Zwarte Piet, nou dan doen we toch inderdaad gewoon een witte Piet, of anders een rode, een groene of een gouden Piet mocht herkenning een probleem zijn. Kinderen maakt het niet uit, als Piet maar wat meebrengt en dit is alles. Ander kleurtje, maar wel hetzelfde feest, maar in leukere sfeer echt voor iedereen.


[1]https://twitter.com/hashtag/zwartepiet

[2]https://twitter.com/hashtag/2020ZwartePietVrij?src=hash

[3]https://www.facebook.com/redzwartepiet/

[4]https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/als-zwarte-piet-het-moet-hebben-van-hooligans-en-pegida-is-hij-reddeloos-verloren~b0814d24/

[5]https://www.denederlandsegrondwet.nl/id/vgrnb2er8avw/artikel_1_gelijke_behandeling_en?v=1&ctx=vgrnb2er8avw

[6]https://dekennisvannu.nl/site/artikel/-Waarom-de-mensheid-niet-uit-verschillende-rassen-bestaat/8758

[7]https://petersvisser.nl/2019/11/06/wat-is-nou-echt-belangrijk/

[8]https://www.nemokennislink.nl/publicaties/rassenwaan/

[9]https://www.trouw.nl/cultuur-media/de-zwarte-farao-s~b0cbf702/

[10]https://www.opendebijbel.nl/?search=Genesis+9%3A20-27

[11]https://www.trouw.nl/nieuws/en-zo-werd-cham-zwart-gemaakt~b36e18a2/

[12]https://de.wikipedia.org/wiki/Mauritius_(Heiliger)#/media/Datei:Mauritius_Kopf.jpg

[13]https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/de-portemonnee-wint-van-de-moraal~b9eddf01/

[14]https://sintpaulusinstituut.nl/keurde-kerk-slavernij-ooit-goed/

[15]https://historiek.net/houston-stewart-chamberlain-1855-1927/65740/

[16]https://historiek.net/de-westerse-voedingsbodem-van-het-nationaalsocialisme/54954/

[17]https://tijdschriftvoorgeschiedenis.files.wordpress.com/2018/11/artikel_koning_zwarte_piet_een_blackfacepersonage.pdf

[18]https://historiek.net/geschiedenis-van-de-zwarte-piet-kritiek/84395/

Deel deze column