commentator, schrijver, muzikant

Basisinkomen of inkomen voor een goede basis?

woensdag 14 augustus 2019

Sinds de jaren zeventig wordt er regelmatig gediscussieerd over een basisinkomen. Meestal gaat dat in golven, waarbij de aandacht vooral groot is bij een hoge werkloosheid of als er veel (slechtbetaalde) niet vaste banen zijn. Zo is de laatste aandachtsgolf hier getriggerd door de financiële crisis vanaf 2008 en kreeg deze een boost door het boek “Gratis geld voor iedereen” van Rutger Bregman uit 2014[1].

In het verlengde daarvan zijn er in Nederland nu experimenten in Groningen, Wageningen, Tilburg, Deventer, Utrecht, Nijmegen, Amsterdam[2] en Apeldoorn[3]. Die begonnen in 2017 en eindigen op 1 oktober aanstaande. Hoewel ooit breder bedoeld, gaat het hier om bijstandsexperimenten, waarbij bijstandsgerechtigden meer mogen bijverdienen of de re-integratieverplichtingen vervallen.

Met een basisinkomen zou iedere burger eenzelfde inkomen van de overheid krijgen, ongeacht andere inkomsten en zonder de plicht om te werken. Boeken lezend en rondkijkend op internet valt me op dat de discussie behoorlijk ideologisch geladen is (geraakt), met felle voor- maar ook tegenstanders. Voorstanders voorspellen meer gelijkheid, minder armoede en meer maatschappelijke betrokkenheid omdat mensen gelukkiger worden. Tegenstanders denken vooral dat mensen niet meer willen werken en dat het systeem onbetaalbaar is.

Internationaal lopen er behoorlijk wat experimenten[4], waarvan het experiment in Finland momenteel de meeste aandacht trekt in Europa. Uit de resultaten van het eerste jaar bleek dat de deelnemers inderdaad gezonder en gelukkiger waren geworden. Men werkte echter bepaald niet meer, zoals wel verwacht, maar ook niet minder wat veel tegenstanders altijd verwachten[5]. Het gaat hier om mensen die al langdurig werkloos zijn, dus het kan ook even duren voor ze het weer aandurven om (meer) te gaan werken.

Hoewel ik veel van de voordelen zie, lijkt een universeel basisinkomen mij voor Nederland met zijn toch vrij goede vangnet­voorzieningen niet zo’n goed idee. Waarom zou je het huidige stelsel van veel rondpompen van geld door allerlei toeslagen, vervangen door een systeem waarin je evengoed geld rondpompt maar dan naar de hogere inkomens waar je vervolgens weer (meer van) wegbelast?
Het lijkt me ook onnodig duur. Wil het basisinkomen een volwaardig bestaansminimum geven, dan moet het ten minste even hoog zijn als de bijstandsuitkering van nu die 1.025 euro per maand is. Om de 13,8 miljoen Nederlanders boven de achttien jaar 1.025 euro uit te keren is 170 miljard euro per jaar nodig. De overheid zou dan wel de uitgaven aan de sociale zekerheid kunnen schrappen, zo’n 80 miljard euro. Daarnaast zou de overheid dus wel op toeslagen en bureaucratie besparen, maar ook in de meest optimistische berekening blijven er nog tientallen miljarden aan kosten over. Vergeet dit dus maar en politiek is hier bepaald ook geen draagvlak voor[6].

Wel zou je mensen na een (flink?) aantal jaren in de bijstandsuitkering de keus kunnen geven om een lagere uitkering te accepteren en die mensen dan ook helemaal vrij laten. Berekeningen moeten dan laten zien welk bedrag als een soort basisinkomen dan reëel is, maar ik schat zo rond de 6 tot 700 euro per maand. Dit kost uiteraard niets, want men had anders ook een uitkering, maar levert zelfs op. Ook lijkt me dat werken inderdaad moet lonen. De groeiende groep ‘working poor’ zou geholpen moeten worden tot een minimaal inkomen, echt hoger dan de bijstanduitkering, dus laten we zeggen 1.350 tot 1.400 euro per maand. Dit zal rond de 2 tot 3 miljard per jaar kosten, uitgaande van 400 tot 600 euro per maand bijpassen aan de twee procent van de Nederlanders die arm zijn terwijl ze wel werk hebben[7].

Zo zet je toch al heel wat sociale stappen vooruit zonder ruzie te blijven voeren over een eindplaatje met een universeel basisinkomen, waarvan de aandacht ervoor weer zal verslappen als de arbeidsmarkt zoals nu weer aantrekt.


[1] https://decorrespondent.nl/gratisgeld

[2] https://www.divosa.nl/onderwerpen/experimenten-participatiewet

[3] https://apeldoorn.nieuws.nl/gemeentenieuws/20161031/start-experiment-regelluw-uitkering-verstrekken/

[4] https://www.thebalance.com/universal-basic-income-4160668 

[5] https://www.nu.nl/economie/5731077/basisinkomen-leidt-bij-finse-test-tot-geluk-maar-niet-tot-meer-werk.html

[6] https://vrijzinnigepartij.nl/tweede-kamer-niet-rijp-voor-basisinkomen/

[7] https://petersvisser.nl/2018/07/04/wie-werkt-zal-ook-niet-eten/

Deel deze column

4 reacties

  1. Reyer Brons

    Je vergeet de bureacratie en het bijna wreedaardige sanctiestelsel in het huidige regime. Het stelsel van uitkeringen, heffingskortingen en toeslagen is zo ingewikkeled dat iemand kan voorspellen wat er gebeurt als hij een stapje zet op de arbeidsmarkt.
    Met een bescheiden basisinkomen voor iedereen kan dat stelsel enorm versoberd worden en veel stress weg genomen worden.
    Tot een bedfrag van € 600 à € 800 moet dat kunnen zonder dat het erg veel meer kost dan het huidige stelsel, terwijl het uitvoeringsapparaat wel kleiner kan worden.

    • petersvisser

      Zeker, geef mensen die ervoor in aanmerking (willen) komen die mogelijkheid, alleen zie ik niet het voordeel om dit automatisch ook aan miljonairs te geven, waar je het dan weer extra van moet wegbelasten. Vandaar mijn bezwaar tegen een universeel basisinkomen.

      • Reyer Brons

        Bij die miljonaurs compenseer je het gewoon daar alle hefingskortigen en de hypotheekrenteaftrek te schrappen.
        Bij lage en middekinkomens compenseer je het door door uitkeringen, heffingskortingen en toeslagen te verkleinen of te schrappen.
        Kan ongeveer budgettati neutraal.

      • Reyer Brons

        Bij die miljonairs compenseer je het gewoon daar alle heffingskortigen en de hypotheekrenteaftrek te schrappen.
        Bij lage en middelinkomens compenseer je het door door uitkeringen, heffingskortingen en toeslagen te verkleinen of te schrappen.
        Kan ongeveer budgettair neutraal.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

300% groen door compensatie met
driemaal zoveel aan windenergiecertificaten