woensdag 27 februari 2019
Ook zo’n hekel aan complotdenkers met hun enorme verhalen, fantastische verklaringen en altijd maar overal een antwoord op hebben? Voor mij is het vooral gaan opvallen na de aanslagen op 9/11. Die zouden door de CIA en de Amerikaanse overheid zijn veroorzaakt om de aandacht af te leiden van hun falen[1]. En in het Pentagon zou bijvoorbeeld maar een heel klein gat zijn, waar nooit een Boeing 747 in paste. De onbewerkte FBI-foto’s bewijzen wel anders[2], dus hoe verzin je het?
Ik heb in de loop der jaren een steeds grotere hekel aan complotdenkers gekregen, omdat ze het verzieken voor echte onderzoeksjournalisten. Ook helpen ze oneerlijke leiders als Trump, Poetin, Erdoğan of Orbán in het zadel te houden. Dit soort leiders gedijt bij uitstek door compotdenken en ze creëren dan ook allemaal met bewuste verdraaiingen een grote vijand die hen in alles tegenwerkt[3]. Bij ons in de politiek zijn Wilders en Baudet veel gehoorde voorbeelden ervan. Volgens Eric C. Hendriks in NRC is zeker die laatste een goed voorbeeld van een complotdenker, omdat die vooral door ijdelheid gedreven worden[4]. Helemaal vies van enige ijdelheid lijkt Wilders me toch ook niet, maar hij is opmerkelijk genoeg inderdaad meer politicus dan Baudet.
IJdelheid speelt zeker een grote rol lijkt me, maar het belangrijkste is misschien wel dat complotdenkers niet kunnen accepteren dat er best vaak geen echte verklaring is voor iets. Dan gebeurt iets gewoon en toevallig op dat moment, daar en in die vorm. Net zo goed als dat onderzoek ook best vaak niet iets heel spectaculairs oplevert. Ook dat wordt nauwelijks meer geaccepteerd, zeker niet door externe geldschieters[5].
Marjan Slob beschrijft in een column in de Volkskrant heel goed dat je ook in de filosofie volop denkers tegenkomt die alles kunnen verklaren[6]. Dat zijn dan systeembouwers als Hegel, Marx of Lacan die bij alles zich op hun systeem beroepen. Als denkoefening om bepaalde patronen in de wereld zichtbaar te maken is zo’n verklarend systeem uiteraard prima. Maar terecht geeft Slob aan dat de werkelijkheid te groot en complex is om volledig zo gevat te worden. Je gaat dan uit de realiteit datgene schrappen wat niet past in jouw hoofdboodschap, waarmee je jouw theorie in feite belangrijker maakt dan de realiteit.
Dat is precies wat complotdenkers doen. Wie goed onderzoek doet weet heel lang niet hoe het precies zit. Vaak zijn er allerlei indirecte verbanden die je pas na enige tijd blootlegt. Zo zijn er meestal in een gemeente met meer wethouders ook meer sekswerkers. Dat komt niet door die wethouders, maar omdat meer wethouders meestal ook een grotere gemeente betekent. Je moet resultaten ook altijd kritisch tegen het licht houden en ook eens opnieuw laten toetsen, ook al lijkt je onderzoek een helder resultaat op te leveren. Zo zou matig alcohol drinken veel gezonder zijn dan niet drinken. Dat onderzoek is weer eens opnieuw bekeken en toen bleek dat de controlegroep die helemaal niet dronk vooral uit afgekickte alcoholisten bestond. Geen wonder dat die niet zo gezond bleken te zijn[7].
Blijf dus gerust kritisch, maar besef ook dat er niet altijd iets bijzonders is en dat de werkelijkheid te complex is voor één grote verklaring. En een simpele tip: als geen enkele van de serieuzere kranten, Tv-zenders of websites een complottheorie geloofwaardig achten is dat niet omdat ze ook in het grote complot zitten, maar omdat die theorie niet klopt. Ingewikkelder is het vaak echt niet.
[1] https://historianet.nl/misdaad/terrorisme/9-11-de-drie-bekendste-complottheorieen
[2] https://abcnews.go.com/US/photos/fbi-re-releases-images-pentagon-9-11-attack-46488469/image-46490543
[3] https://www.nrc.nl/nieuws/2019/02/22/zo-werkt-attack-politics-a3655052
[4] https://www.nrc.nl/nieuws/2018/06/08/de-deep-state-heeft-ons-in-haar-zak-tsja-a1605956
[5] https://www.nrc.nl/nieuws/2018/08/31/de-geldschieter-wil-wel-zelf-wat-aan-het-onderzoek-hebben-a1614919
[6] https://www.volkskrant.nl/columns-opinie/de-werkelijkheid-is-te-uitbundig-om-volledig-door-onze-geest-in-een-systeem-gevat-te-worden %7Ebf7e2efe%252F%26usg%3DAOvVaw2f2lTTj4Kd65rsZ6Eey5oC
[7] https://www.gezondheidsnet.nl/verslavingen/feiten-en-fabels-over-alcohol-en-gezondheid
Harry van den Berg Privé heeft gereageerd op DOOD AAN DE COMPLOTDENKERS!
Peter, helemaal mee eens, je had ook Freud er nog bij kunnen halen, hij was zeker geniaal met de ontdekking en ontwikkeling van de psyche analyse maar genoeg was niet genoeg, hij bedacht het oedipus complex dat zou over de hele wereld bij alle mannen voor komen, cultureel antropologen kwamen terug van studiereis en jarenlange observatie en rapporteerden bij dat volk op die plek hebben we werkelijk niets van een oedipuscomplex kunnen waarnemen, Freud’s antwoord, “ ze hadden het niet gezien omdat ze hun eigen Oedipus complex verdrongen hadden , theorie van Freud weer kloppend! gesloten systeem kortom, fijne dag, Harry PS: er is toch geen complot gaande dat mijn kunst niet doorbreekt???????????? >
Dag Harry,
Je reageerde zo snel, dat plaatsing even via mij moest. Een goede aanvulling weer.